Phạt vi phạm trong Hợp đồng xây dựng - LS. Trương Nhật Quang, TS. Phạm Hoài Huấn

Pháp luật điều chỉnh hợp đồng xây dựng: Xung đột và hướng áp dụng trong thực tiễn

Trong hoạt động đầu tư xây dựng, việc xác định pháp luật điều chỉnh hợp đồng xây dựng có ý nghĩa quyết định đến hiệu lực, nội dung và cách giải quyết tranh chấp hợp đồng. Tuy nhiên, do hợp đồng xây dựng có thể đồng thời mang tính chất dân sự, thương mại và chuyên ngành xây dựng, nên có thể chịu sự điều chỉnh bởi nhiều luật khác nhau, dẫn đến không ít mâu thuẫn, đặc biệt là về mức phạt vi phạm.

1. Hợp đồng xây dựng chịu sự điều chỉnh của ba nhóm luật

Theo phân tích pháp lý và thực tiễn áp dụng tại TP.HCM, hợp đồng xây dựng có thể chịu sự điều chỉnh đồng thời bởi:

Luật Xây dựng 2014: Là luật chuyên ngành, quy định các loại hợp đồng xây dựng và điều kiện thực hiện.
Bộ luật Dân sự 2015 (BLDS): Là luật nền tảng điều chỉnh mọi quan hệ dân sự, bao gồm hợp đồng.
Luật Thương mại 2005: Áp dụng khi hợp đồng được ký kết giữa thương nhân và nhằm mục đích sinh lợi.

Việc xác định hợp đồng xây dựng chịu sự điều chỉnh bởi luật nào sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nội dung hợp đồng, đặc biệt là mức phạt vi phạm.

2. Mâu thuẫn về mức phạt vi phạm trong hợp đồng xây dựng

Các văn bản pháp luật hiện hành có quy định khác nhau về mức phạt vi phạm hợp đồng:

BLDS 2015: Cho phép các bên tự do thỏa thuận về mức phạt, không giới hạn.
Luật Thương mại 2005: Giới hạn mức phạt không vượt quá 8% giá trị phần nghĩa vụ bị vi phạm.
Luật Xây dựng 2014: Giới hạn mức phạt tối đa 12%, nhưng chỉ áp dụng đối với công trình có sử dụng vốn nhà nước.

Với các công trình không sử dụng vốn nhà nước, Luật Xây dựng không quy định rõ ràng, dẫn đến cách hiểu và áp dụng khác nhau.

Ví dụ: Bộ Xây dựng trong Công văn số 48 cho phép áp dụng mức phạt 20% nếu các bên thỏa thuận. Tuy nhiên, cách hiểu này chưa thực sự phù hợp với các nguyên tắc giải quyết xung đột pháp luật hiện hành.

3. Giải quyết xung đột pháp luật: Áp dụng nguyên tắc nào?

Trong thực tiễn, hai nguyên tắc pháp lý được áp dụng để giải quyết xung đột giữa các luật cùng điều chỉnh hợp đồng xây dựng:

a) Nguyên tắc văn bản ban hành sau (Điều 156 Luật Ban hành VBQPPL 2015)

Văn bản ban hành sau được ưu tiên áp dụng nếu các luật cùng do Quốc hội ban hành và có nội dung mâu thuẫn.

b) Nguyên tắc luật chung – luật riêng

BLDS 2015 là luật chung.
Luật Xây dựng và Luật Thương mại là luật chuyên ngành, được ưu tiên áp dụng nếu không trái với nguyên tắc cơ bản của BLDS.

4. Nên áp dụng mức phạt trong Hợp đồng xây dựng theo luật nào?

Từ phân tích nêu trên, có thể rút ra cách áp dụng cụ thể như sau:

Trường hợp công trình có sử dụng vốn nhà nước:
→ Áp dụng Luật Xây dựng 2014 → mức phạt tối đa 12%.
Trường hợp công trình không sử dụng vốn nhà nước:
→ Nếu hợp đồng xây dựng đáp ứng hợp đồng thương mại → Áp dụng Luật Thương mại 2005 → mức phạt tối đa 8%.
→ Nếu không phải hợp đồng thương mại → Áp dụng BLDS 2015 → được thỏa thuận mức phạt không giới hạn.

Việc xác định bản chất pháp lý của hợp đồng xây dựng là nền tảng để lựa chọn luật áp dụng phù hợp, đặc biệt trong các tranh chấp về xử lý vi phạm, đền bù, chấm dứt hợp đồng. Do đó, doanh nghiệp và luật sư cần cẩn trọng khi soạn thảo và đàm phán hợp đồng, tránh nhầm lẫn giữa các quy định của từng luật.

_________________________________________

JUSTEPS - PHÁP LÝ DOANH NGHIỆP

Zalo/SĐT: 096 172 2607