Mẫu điều khoản của ICC về sự kiện bất khả kháng và hoàn cảnh thay đổi cơ bản trong Hợp đồng thương mại quốc tế

Khái niệm "bất khả kháng" được công nhận trong nhiều hệ thống pháp luật, nhưng các nguyên tắc áp dụng lại có sự khác biệt đáng kể giữa các quốc gia. Để khắc phục điều này, các bên thường lựa chọn điều khoản bất khả kháng tiêu chuẩn không phụ thuộc luật quốc gia cụ thể. ICC đã xây dựng hai mẫu điều khoản: Long Form (bản đầy đủ) và Short Form (bản rút gọn).

1. Khái niệm và phạm vi áp dụng

Bất khả kháng (Force Majeure) theo mẫu của ICC là sự kiện hoặc hoàn cảnh ngăn cản hoặc cản trở một bên thực hiện nghĩa vụ hợp đồng, nếu bên đó chứng minh được ba yếu tố:

• Ngoài tầm kiểm soát hợp lý

• Không thể lường trước tại thời điểm ký hợp đồng

• Không thể tránh hoặc khắc phục hậu quả một cách hợp lý

Khác với định nghĩa trong một số hệ thống pháp luật, điều khoản này không yêu cầu sự kiện “phải làm cho nghĩa vụ trở nên hoàn toàn không thể thực hiện”, mà nhấn mạnh đến tính hợp lý và thực tế.

2. Danh mục các sự kiện được mặc định là bất khả kháng

Điều khoản Long Form của ICC liệt kê sẵn các sự kiện được mặc định là bất khả kháng, bao gồm:

• Chiến tranh, xâm lược, huy động quân sự

• Nội chiến, khởi nghĩa, khủng bố, cướp biển

• Cấm vận, hạn chế tiền tệ/thương mại

• Hành động của cơ quan nhà nước (hợp pháp hoặc không)

• Dịch bệnh, thiên tai, sự kiện tự nhiên cực đoan

• Cháy nổ, gián đoạn kéo dài hệ thống giao thông, viễn thông, năng lượng

• Rối loạn lao động: đình công, chiếm giữ, phong tỏa...

👉 Các bên có thể tùy chỉnh danh sách này để phù hợp với ngành nghề, địa bàn kinh doanh hoặc sản phẩm dịch vụ cụ thể.

3. Hậu quả pháp lý của sự kiện bất khả kháng

Khi sự kiện bất khả kháng xảy ra và được thông báo kịp thời:

• Bên bị ảnh hưởng được miễn thực hiện nghĩa vụ, không bị phạt hay bồi thường do vi phạm hợp đồng.

• Nếu sự kiện chỉ tạm thời, miễn trừ chỉ áp dụng trong thời gian xảy ra sự kiện.

• Nếu sự kiện kéo dài và làm mất đi mục đích hợp đồng, mỗi bên có thể chấm dứt hợp đồng sau thời gian 120 ngày (trừ khi có thỏa thuận khác).

• Nếu bên viện dẫn đã hưởng lợi từ hợp đồng trước khi chấm dứt, phải trả lại giá trị lợi ích cho bên còn lại.

4. Ưu điểm của Điều khoản Long Form của ICC

• Chuẩn hóa quốc tế, áp dụng được cho hợp đồng xuyên biên giới.

• Trung lập với luật quốc gia, không lệ thuộc vào quy định bất nhất của từng nước.

• Cân bằng lợi ích hai bên, không thiên vị bên mua hay bên bán.

• Cho phép linh hoạt điều chỉnh theo thỏa thuận.

5. Lưu ý khi sử dụng trong hợp đồng

• Cần tích hợp đầy đủ nội dung điều khoản hoặc viện dẫn rõ ràng (“The ICC Force Majeure Clause (Long Form) is incorporated…”)

• Nên đánh giá rủi ro ngành nghề để bổ sung hoặc loại trừ các sự kiện cụ thể.

• Đảm bảo cơ chế thông báo rõ ràng, thời gian phản hồi hợp lý để tránh mất quyền miễn trừ.

Điều khoản Bất khả kháng của ICC – Bản đầy đủ (Long Form) là giải pháp chuẩn mực giúp doanh nghiệp chủ động ứng phó với rủi ro ngoài ý muốn trong hợp đồng thương mại quốc tế. Việc hiểu rõ nội dung và áp dụng linh hoạt điều khoản này không chỉ giúp hạn chế tranh chấp mà còn nâng cao tính minh bạch, chuyên nghiệp trong thương lượng và thực hiện hợp đồng.